Η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει στις προγραμματικές δηλώσεις τον Ιούλιο του 2019 ότι θα συνέτασσε νέο κώδικα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης είχε δηλώσει στη Βουλή στις 22 Ιουλίου 2019 ότι η κυβέρνηση είχε την απόλυτη ετοιµότητα έτσι ώστε να κατατεθούν τα αναγκαία κείµενα νοµοθετικού χαρακτήρα και μεταξύ άλλων να έρθει και νομοσχέδιο στη βουλή που θα ρύθμιζε ζητήματα σχετικά με Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ποιό ήταν το πρόβλημα;
Η τελευταία συστηματική κωδικοποίηση του έγινε με την κύρωση του Ν. 3463/2006, με την οποία ενσωματώθηκαν μια σειρά νέων διατάξεων στο κείμενο του προηγούμενου κώδικα. Με την ψήφιση του Ν.3852/2010 για το Πρόγραμμα Καλλικράτης τροποποιήθηκε μια πληθώρα διατάξεων που περιλαμβάνονταν στο προηγούμενο κείμενο. Ωστόσο, σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Τεκμηρίωσης, Έρευνας και Καινοτομιών του Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ), η βασική και χρόνια παθογένεια της νομοθεσίας των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού συνίσταται στην ύπαρξη μιας πληθώρας κατάσπαρτων, αποσπασματικών και συχνά αντιφατικών μεταξύ τους διατάξεων και, μολονότι δεν έχουν καταργηθεί τυπικά από τον νομοθέτη, ρυθμίζουν τα ίδια ζητήματα με τους Ν. 3463 και Ν.3852/2010, δημιουργώντας κατά αυτόν τον τρόπο αντιθέσεις, ασάφειες και αλληλοεπικαλύψεις. Η παθογένεια αυτή επιτείνεται και από την πρακτική που ακολουθεί ο νομοθέτης όπου σε κάθε νομοθετική μεταβολή που αφορά στην τοπική αυτοδιοίκηση δεν προχωρεί στην άμεση και ρητή κατάργηση προυφιστάμενων και συχνά αντίθετων διατάξεων, αλλά προσπαθεί να επιλύει το ζήτημα των αναφυόμενων συγκρούσεων μέσω γενικών ματαβατικών ρητρών. Ως αποτέλεσμα δημιουργείται ένα πολυδαίδαλο και ανομοιογενές νομικό πλαίσιο, με πληθώρα αντίθετων μεταξύ τους διατάξεων που αναγκάζουν σε προσφυγή στις γενικές ρήτρες ότι ο «νεότερος νόμος υπερισχύει του προγενέστερου» και ο «ειδικότερος του γενικού».
Εκτός χρονοδιαγράμματος
Σύμφωνα με το ετήσιο σχέδιο δράσης του υπουργείου Εσωτερικών η θεσμοθέτηση του ενιαίου κώδικα τοπικής αυτοδιοίκησης θα πραγματοποιούνταν στο δεύτερο 6μηνο του 2021. Η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση θα αποκτούσαν έτσι ένα ξεκάθαρο, στέρεο νομοθετικό πλαίσιο με τη σύνταξη του Ενιαίου Κώδικα Αυτοδιοίκησης και την συγκέντρωση και κωδικοποίηση παλιότερων διατάξεων. Αρμόδιοι για το έργο θα ήταν ο Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών και ο Γενικός Γραμματέας Εσωτερικών & Οργάνωσης.
Ο υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης έχει υποστηρίξει ότι το έργο της κωδικοποίησης ξεκίνησε το 2019. Το πρώτο βήμα για να φτάσουμε στον ενιαίο κώδικα, σύμφωνα με τον κ. Βορίδη, θα ήταν να κωδικοποιηθεί η νομοθεσία των ΟΤΑ, το οποίο θα γινόταν στο δεύτερο εξάμηνο του 2021, σύμφωνα με το ετήσιο σχέδιο δράσης του 2021. Ωστόσο, δεν έγινε μέσα στο 2021 και η θεσμοθέτηση συμπεριλήφθηκε στο επόμενο Σχέδιο Δράσης του 2022. Σε αυτό αναφερόταν ότι στο 4 τρίμηνο του 2022 θα γινόταν η θεσμοθέτηση, επαναλαμβάνοντας για άλλη μια φορά ότι πρώτα θα γινόταν η διοικητική κωδικοποίηση των διατάξεων για την Αυτοδιοίκηση.
Το καλοκαίρι του 2022, ο Μάκης Βορίδης ανέφερε ότι μέχρι εκείνη την περίοδο είχε κωδικοποιηθεί η νομοθεσία που αφορά την τοπική αυτοδιοίκηση έως τον Φεβρουάριο του 2022.
Τότε, δηλαδή τρία χρόνια μετά τις εξαγγελίες, ο υπουργός δήλωσε στη διάρκεια ημερίδας στο Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης( ΕΚΔΔΑ) ότι το έργο είναι σε εξέλιξη. Λίγες μέρες μετά, σε επερώτησή τους στη Βουλή, βουλευτές του ΠΑΣΟΚ ανέφεραν χαρακτηριστικά ότι «ο πολλάκις εξαγγελθείς «Ενιαίος Κώδικας Αυτοδιοίκησης» έχει ξεμείνει στα λόγια».
Η παραδοχή από Κεραμέως
Παρ’ όλα αυτά, η θεσμοθέτηση δεν έγινε ούτε στα τέλη του 2022 ενώ δεν πραγματοποιήθηκε τελικά μέχρι το τέλος της 4ετίας. Αυτό επιβεβαιώνεται επιπλέον από τις δηλώσεις που έκανε η νέα υπουργός Εσωτερικών στην επόμενη κυβερνητική θητεία της ΝΔ, Νίκη Κεραμέως (2023-2027).
Η ίδια η υπουργός Εσωτερικών παραδέχτηκε ότι η κυβέρνηση θα ξεκινήσει από τη νέα της θητεία, δηλαδή μετά τον Ιούλιο του 2023 να διαμορφώνει τον νέο Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το οποίο επεξεργάζεται ήδη το υπουργείο Εσωτερικών και θα προωθεί το επόμενο διάστημα μέσω του νομοθετικού του έργου. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει το καθεστώς μη τήρησης της προγραμματικής πολιτικής.
Δικαιολογώντας τις δυσκολίες για την περάτωση του έργου, ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών Θεόδωρος Λιβάνιος (νέα κυβέρνηση ΝΔ) σημείωσε στις αρχές Ιουλίου του 2023, ότι σε ό,τι αφορά στον Ενιαίο Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, ότι αποτελεί κεντρική προτεραιότητα, καθώς ο ψηφιακός μετασχηματισμός των δήμων σημείωσε χαμηλή ανταπόκριση συμμετοχής, ενώ το ίδιο ισχύει σε ό,τι αφορά στην κατάθεση προτάσεων στο Ταμείο Ανάκαμψης.
Συνεπώς, παρά την απόλυτη ετοιμότητα την οποία δήλωσε προγραμματικά η κυβέρνηση της ΝΔ, δεν κατάφερε να προχωρήσει στην ολοκλήρωση ενός νέου ενιαίου Κώδικα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση μέσα στην 4ετία.
