Μια από τις μνημονιακές δεσμεύσεις της Ελλάδας ήταν να ολοκληρώσει το κτηματολόγιο μέχρι το 2020. Η ΝΔ δεν θα μπορούσε παρά να συμπεριλάβει αυτή τη δέσμευση στην προγραμματική της αντζέντα.
Το Κτηματολόγιο παρέχει πληροφορίες ψηφιακά σχετικά με τις ενέργειες που συνίστανται ή απαιτούνται να κάνουν οι πολίτες ανάλογα με το στάδιο της κτηματογράφησης ή μετά την ολοκλήρωσή της στο οποίο βρίσκεται η περιοχή ενδιαφέροντός τους. Επίσης, παρέχει ειδικότερες πληροφορίες για τεχνικά ή νομικά θέματα μετά από καθορισμένο ραντεβού με εξειδικευμένο προσωπικό (μηχανικό – δικηγόρο). Η υπηρεσία κατά κανόνα απευθύνεται σε αντίστοιχους επαγγελματίες. Τα ακίνητα που δεν δηλώνονται στο Κτηματολόγιο δεν μπορεί να μεταβιβαστούν και για να ξεκαθαρίστεί η υπόθεσή της χρειάζονται δικαστικοί αγώνες και συνεπώς μεγάλο κόστος σε χρήμα και χρόνο.
Η προσπάθεια δημιουργίας κτηματολογίου είχε ήδη ξεκινήσει δειλά από το 1999 και μέχρι το 2024 το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό. Τον Ιούνιο του 2018, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, είχε δεσμευτεί να ολοκληρώσουν μια σειρά μεταρρυθμίσεων στον τομέα της χρήσης γης. Συγκεκριμένα, οι ελληνικές αρχές δεσμεύτηκαν να ολοκληρώσουν το έργο κτηματογράφησης έως τα μέσα του 2021.
Στο μεταξύ, όμως, η Ελλάδα θα έπρεπε να ολοκληρώσει τους υπόλοιπους δασικούς χάρτες έως τα μέσα του 2019 και να στήσει πλήρως τη νέα υπηρεσία κτηματογράφησης. Μέχρι τα μέσα του 2020 θα έπρεπε να ολοκληρώσει το 45% της κτηματογράφησης (Έκθεση 11/2019).
Μέχρι τα μέσα του 2021 έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί το 45% του κτηματολογίου, σύμφωνα με Eurogroup.
Η νέα κυβέρνηση της ΝΔ είχε υποσχεθεί το 2019 ότι θα προωθήσει γρήγορα το έργο. Ωστόσο, από το φθινόπωρο του ίδιου έτους, το αρμόδιο υπουργείο έκανε λόγο για «παρατασιολόγιο», καθώς η διαδικασία προχωρούσε εξαιρετικά αργά. Η εξαιρετικά χαμηλή κτηματογράφηση ήταν γνωστή στα στελέχη της νέας κυβέρνησης, παρ΄όλα αυτά δεσμεύτηκε να προχωρήσει με ταχύτητα. Το φθινόπωρο μάλιστα του 2025, στελέχη του αρμόδιου υπουργείο μετέθεταν την ολοκλήρωση του έργου ακόμα και το 2025.
O Κωστής Χατζηδάκης εκτιμούσε ότι έως το τέλος του 2021 θα λειτουργούσε το κτηματολόγιο στο 37% των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων. Ωστόσο, αυτό το ποσοστό δεν θα το έπιανε η κυβέρνηση στα τέλη του 2022.
Ωστόσο, η κυβέρνηση δια στόματος του αρμόδιου υπουργού Κωστή Χατζηδάκη, ύστερα από 16 μήνες διακυβέρνησης, ανακοίνωσε ότι επίσημα μεταθέτει το 2024 -και όχι το 2025- την ολοκλήρωση του εθνικού κτηματολογίου. «Μέχρι τις αρχές του 2024 το κτηματολόγιο θα ολοκληρωθεί σταδιακά παντού», δεσμεύτηκε στις 22 Οκτωβρίου του 2020 ο Κωστής Χατζηδάκης.
Όπως ανεφερε, η πανδημία, αλλά και η μικρή συμμετοχή του κόσμου είχαν ως αποτέλεσμα να παραταθεί. Ερωτηθεί ο υπουργός γιατί μετατίθεται εκ νέου η ημερομηνία περάτωσης του έργου, ο ίδιος απάντησε ότι «Καθώς προχωράει το έργο, μπορούμε να μιλάμε με μεγαλύτερη σιγουριά. Υπήρχαν οι δικαστικές εμπλοκές, που είχαν ως αποτέλεσμα να καθυστερήσουν κάποιες συμβάσεις και να μην έχει ανατεθεί ακόμα η τελευταία σύμβαση για την κτηματογράφηση Θεσπρωτίας και Κέρκυρας.
«Υπάρχει και καθυστέρηση των πολιτών να ανταποκριθούν εγκαίρως», πρόσθεσε ο υφυπουργός Δημήτρης Οικονόμου. «Αυτός είναι ο κυριότερος λόγος που έχει καθυστερήσει το κτηματολόγιο».
«Στόχος είναι έως το τέλος του 2024 να λειτουργούν τα πάντα με ψηφιακό τρόπο και τα κτηματολογικά γραφεία να έχουν μόνο επιτελικό ρόλο. Η βασική δουλειά θα γίνεται μέσω υπολογιστή», ανέφερε ο υφυπουργός Δημήτρης Οικονόμου.
Νέα παράταση
Το 2023 θα ήταν η τελευταία χρονιά που οι ιδιοκτήτες ακίνητων μπορούσαν να δηλώσουν τη περιουσία τους -έστω και με καθυστέρηση- χωρίς να πληρώσουν πρόστιμο μέχρι τέλος Ιουλίου. Επίσης, θα ήταν η τελευταία ευκαιρία για διορθώσεις ανακριβών εγγράφων ώστε να μην χαρακτηριστούν τα ακίνητά τους ως «αγνώστου ιδιοκτήτη» και περιέλθουν στο Δημόσιο.
Ωστόσο, δόθηκε νέα προθεσμία για τις 30 Νοεμβρίου του 2024, διότι βρέθηκαν 20.339 ακίνητα αγνώστου ιδιοκτήτη σε 36 περιοχές που είχε ήδη κλείσει η κτηματογράφηση (σε περιοχές στην Αττική, το Κιλκίκς, Ηλεία κτλ.).
Ενώ το 2020 ο Κωστής Χατζηδάκης εκτίμησε ότι έως το τέλος του 2021 θα λειτουργεί κτηματολόγιο στο 37% των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων, μόλις το 2024 έπιασε περίπου τον στόχο αυτό 42%.
Τον Φεβρουάριο του 2024, ο πρόεδρος του Ελληνικού Κτηματολογίου, Στέλιος Σακαρέτσιος, δήλωσε πως στο τέλος του 2024 θα είχε επιτευχθεί μηδενισμός των εκκρεμοτήτων στην Αττική και στο τέλος του 2025 στο σύνολο της χώρας. Έτσι, ο νέος στόχος μετατέθηκε για τις 31 Δεκεμβρίου του 2025, ώστε να βρίσκεται σε λειτουργία το Κτηματολόγιο για το 98% του συνόλου των δικαιωμάτων επί ακινήτων της χώρας.
Ωστόσο, για τον Θεόδωρο Χαλκίδη, Γενικό Γραμματέα του Διοικητικού Συμβουλίου του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Εφετείων Αθηνών-Πειραιώς-Αιγαίου & Δωδεκανήσου, ο χρονικός ορίζοντας ολοκλήρωσης του κτηματολογίου που έχει τεθεί είναι αισιόδοξα κοντινός. «Θα πρέπει να γίνει και μια επανεκτίμηση και των ήδη κτηματογραφημένων περιοχών και ακινήτων, γιατί πέρα από το ποσοστό κτηματογράφησης της χώρας, εξίσου σημαντική είναι και η ποιότητα – ακρίβεια αυτής της κτηματογράφησης» ανέφερε.
Υποθηκοφυλακεία: υποστελέχωση και γραφειοκρατία
Βάσει νόμου του 2018 (Ν. 4512/18) τα υποθηκοφυλακεία θα μετατρέπονταν μέσα σε δύο χρόνια σε 17 Κτηματολογικά Γραφεία και 75 Υποκαταστήματά τους (σύνολο 92). Αναμενόταν μέσα στο 2021 να ολοκληρωθεί η υποκατάσταση των 390 υποθηκοφυλακείων από τα προαναφερθέντα 92 γραφεία, ωστόσο αυτό δεν έγινε.
Παράλληλα εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες αρχείων των υποθηκοφυλακείων ψηφιοποιούνταν ώστε όλες οι συναλλαγές των ακινήτων να είναι ψηφιακές. Πράγματι, το 2021 προκυρήχθηκαν διαγωνισμοί για την ψηφιοποίηση του αρχείου των υποθηκοφυλακείων, που εκτιμάται σε 600 εκατ. σελίδες.
Ωστόσο, ακόμα και μέχρι το καλοκαίρι του 2024, δηλαδή έναν χρόνο μετά την λήξη της πρώτης κυβερνητικής θητείας, είχαν δημιουργηθεί 66 κτηματολογικά γραφεία και υποκαταστήματά τους (ΦΕΚ, 9 Ιουλίου 2024, Αρ. Φύλλου 4019) και όχι 83 που ανέφερε ο πρόεδρος του Ελληνικού Κτηματολογίου στα ΜΜΕ.
Ρεπορτάζ του Οικονομικού Ταχυδρόμου που επικαλούνταν πηγές που γνωρίζαν καλά το θέμα ανέφερε ότι «ο σχεδιασμός δεν έλαβε υπόψη τον… ξενοδοχόδο που είναι η γραφειοκρατία και η υποστελέχωση, μια και οι περισσότεροι υπάλληλοι των υποθηκοφυλακείων αξιοποίησαν τη διάταξη που τους επιτρέπει, μόλις αυτά μετατραπούν σε Κτηματολογικά Γραφεία, να μεταταγούν σε άλλες υπηρεσίες του υπουργείου Δικαιοσύνης, ώστε να μη χάσουν τον τίτλο του δικαστικού υπαλλήλου και τα σχετικά προνόμια. Κατά μέσο όρο 8 στους 10 εργαζομένους έφυγαν, οι πράξεις συσσωρεύονται εδώ και χρόνια και ο χρόνος εξυπηρέτησης ιδιωτών και επαγγελματιών εκτοξεύτηκε».
Πράγματι με παρέμβασή τους τον Μάρτιο του 2023, οι πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών Δημήτρης Βερβεσός, πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής Συμβολαιογραφικών Συλλόγων Ελλάδος Γιώργος Ρούσκας και γενική γραμματέας της Ομοσπονδίας Δικαστικών Επιμελητών Ελλάδας, Μαρία Μπρουζούκη κατέγραψαν τις δυσλειτουργίες σε υποθηκοφυλακεία και Κτηματολογικά Γραφεία της Αττικής. Επίσης, οι εποπτικοί μηχανισμοί της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατέγραφαν τις ελλείψεις σε προσωπικό ώστε να δημιουργηθούν τα απαραίτητα γραφεία.
Πάντως η κυβέρνηση δεν κατάφερε να αποφύγει την μη τήρηση των προθεσμιών που έθεταν οι Βρυξέλλες. Ακόμα και στα μέσα του 2024, η εαρινή δέσμη μέτρων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου -η οποία παρέχει κατευθύνσεις πολιτικής στα κράτη μέλη- σημείωνε ότι η “κτηματολόγιση είχε μερική προόοδο”.
Ενώ στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του Ιουνίου του 2023 σημειωνόταν ότι η συλλογή δικαιωμάτων αναμενόταν να ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη του 2023, αυτό δεν συνέβη.
Επί κυβερνητικής θητείας της ΝΔ 2019-2023, η διαδικασία δημιουργίας του Κτηματολογίου προωθήθηκε. Η κυβέρνηση δεν είχε θέσει εξαρχής χρονοδιάγραμμα, ωστόσο, το γεγονός ότι παραβίαζε τις προθεσμίες που έθεταν οι θεσμοί και που ανακοίνωνε και η ίδια -παραβιάστηκαν δύο παρατάσεις (2020, 2024)- καθιστούν τη δέσμευση εκκρεμή.
