Ο Κωστής Χατζηδάκης είχε δεσμευτεί από το βήμα της Βουλής να υλοποιήσει τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed, που τροφοδοτούσε ενεργειακά την Ελλάδα και την ΕΕ.
Ποιός χειρίζεται το έργο και πότε ξεκίνησε
Ο διασυνδετήριος αγωγός Eastern Mediterranean (EastMed) θα διασφάλιζε την άμεση διασύνδεση των κοιτασμάτων αερίου της Κυπριακής Δημοκρατίας και του Ισραήλ, μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας και μέσω του Αγωγού ΠΟΣΕΙΔΩΝ στην υπόλοιπη ηπειρωτική Ευρώπη. Έτσι θα παρείχε πρόσβαση σε λεκάνες που δεν συνδέονταν, ενισχύοντας την ασφάλεια της προμήθειας μέσω της διαφοροποίησης τόσο των πηγών όσο και των διαδρομών.
Ο αγωγός EastMed, ο οποίος θα εκτείνεται σε 2.000 χιλιόμετρα και αρχικά θα μεταφέρει 10 bcm / έτος κατά τον υφιστάμενο σχεδιασμό του, συμπεριλαμβάνεται από την ΕΕ στα έργα κοινού ενδιαφέροντος (PCI), τα οποία αναγνωρίζονται ως προτεραιότητα για το ενεργειακό ισοζύγιο της Ευρώπης. Ο αγωγός έχει δυνατότητα επαύξησης της χωρητικότητας του έως 20 ΔΚΜ φ.α.
Από τον Ιούλιο του 2014, η διαχείριση του Έργου ανήκει στην «ΥΑΦΑ – ΠΟΣΕΙΔΩΝ», θυγατρική της ΔΕΠΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΕΡΓΩΝ Α.Ε, στην οποία μετέχει ισομερώς με την ιταλική Edison SpA.
Έτσι, η ΥΑΦΑ ΠΟΣΕΙΔΩΝ Α.Ε (IGI Poseidon) είναι μία κοινοπραξία 50-50%, αποτελείται από τη ΔΕΠΑ Διεθνών Έργων Α.Ε. και την Edison S.p.A, υπαγόμενη στο Ελληνικό Δίκαιο και έδρα την Αθήνα. Το διασυνοριακό αυτό έργο είναι ενταγμένο από το 2013 στον Κατάλογο των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest – PCIs) της ΕΕ, βάσει του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 347/2013.
Τα βήματα που έγιναν μετά το 2020
Η ανάπτυξη του αγωγού EastMed, πέραν της ΕΕ, χαίρει εξαρχής της ενεργούς στήριξης των κυβερνήσεων των κρατών από τα οποία θα διέρχεται. Στο πλαίσιο αυτό, στις 2 Ιανουαρίου 2020, με την υποστήριξη της Ιταλικής κυβέρνησης, υπεγράφη η Διακυβερνητική συμφωνία (IGA), μεταξύ Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας- ενώ επικυρώθηκε από τα ελληνικά, κυπριακά και ισραηλινά κοινοβούλια.
Τον Απρίλιο 2020 ξεκίνησε ο Διαγωνισμός EPCI -σε πρώτη φάση- για την προεπιλογή δύο κατασκευαστικών εταιρειών παγκόσμιου κλάσης για να πραγματοποιήσουν την πρώιμη Λεπτομερή Σχεδίαση (προϋπολογισμός φάσης 4 εκατ. ευρώ). Μέχρι τότε είχαν υποβληθεί o αναλυτικός σχεδιασμός και οι μελέτες για τα χερσαία τμήματα του αγωγού καθώς και για τις εγκαταστάσεις είχαν ολοκληρωθεί και οι ΜΚΠΕ για την Ελλάδα και την Κύπρο είχαν υποβληθεί.
Ο αγωγός EastMed (ΔΕΠΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΕΡΓΩΝ).
Τον Ιούνιο του 2022, ο νορβηγικός Οργανισμός Ταξινόμησης και Πιστοποίησης, πιστοποίησε περαιτέρω την τεχνική ωριμότητα του Έργου με τα μέχρι τότε δεδομένα μελετών. Το καλοκαίρι του 2022, οι δυο εταιρείες που ειδικεύονται στην κατασκευή υποθαλάσσιων αγωγών επιβεβαίωσαν τη δυνατότητα εγκατάστασης του αγωγού EastMed (Intecsea & Allseas).
Ωστόσο, μόλις, τον Νοέμβριο του 2023, δηλαδή στη δεύτερη θητεία της ΝΔ, οι ρυθμιστικές Αρχές της Ελλάδος, της Κύπρου και της Ιταλίας (ΡΑΑΕΥ, ΡΑΕΚ, ARERA, αντίστοιχα) ενέκριναν με κοινή απόφασή τους το Αίτημα Επένδυσης που υπέβαλε τον Μάιο του 2023 ο φορέας υλοποίησης του έργου, η εταιρεία IGI Poseidon, καθώς και τον επιμερισμό του επενδυτικού κόστους, με σταθμό μέτρησης και ρύθμισης στη Μεγαλόπολη. Η απόφαση δημοσιοποιήθηκε στις 27 Νοεμβρίου στην ιστοσελίδα της ΡΑΑΕΥ και δημοσιεύθηκε και σε ΦΕΚ. «Προφανώς, πρόκειται για κίνηση που σηματοδοτεί την αναβίωση του αγωγού, σε μια περίοδο με έντονο άρωμα γεωπολιτικών ανακατατάξεων, όχι μόνον εξαιτίας των συνεπειών της διπλής ενεργειακής κρίσης αλλά και των γεγονότων της Μέσης Ανατολής» ανέφερε η δημοσιογράφος Αθηνά Καλαϊτζόγλου του Euro2day.
Παρόμοια δημοσιεύματα υπήρχαν και τα προηγούμενα χρόνια για αναβίωση του έργου ή για ωρίμανσή του, ωστόσο, ακόμα και όταν τελείωσε η πρώτη θητεία της ΝΔ, μέχρι τον Ιούνιο του 2023, είχε ολοκληρωθεί η φάσης FEED, δηλαδή τα στάδια ανάπτυξης και ωρίμανσης του έργου (φάση Μελέτης Εφαρμογής – Front End Engineering Design – FEED), συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντικών μελετών, της Μελέτης Εφαρμογής (FEED) και της διενέργειας Λεπτομερούς Υποθαλάσσιας Έρευνας (Detailed Marine Survey – DMS).
Έτσι, ακόμα και όταν έληξε η κυβερνητική θητεία 2019-2023, ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Ελι Κοέν έλεγε ότι η υποστήριξη για τον αγωγό EastMed βρίσκεται ακόμη στο τραπέζι. «Αλλά για ένα πρόγραμμα όπως αυτό χρειάζεστε επίσης την επιχειρηματική κοινότητα. Θα πρέπει να δούμε τη βιωσιμότητα αυτού του σχεδίου. Και η βιωσιμότητα είναι υπό εξέταση».
Σύμφωνα με συνέντευξη ενός από τους πρωτεργάτες του αγωγού, πρώην υφυπουργού Περιβάλλοντος, Ενεργείας και Κλιματικής Αλλαγής, Γιάννη Μανιάτη, οι εξελίξεις στην διένεξη Ισραήλ-Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023, σίγουρα θα πάγωναν το έργο. «Κανένας δεν έχει διάθεση να συζητήσει για έργα για 5 ή 6 έξι ετών που θα διαρκέσει η κατασκευή τους». Προς επίρρωση αυτού, σε συνέντευξη που έδωσε ο υπουργός Εξωτερικός Γιώργος Γεραπετρίτης στο αραβικό AL ARABIYA, τον Οκτώβριο του 2023, μιλώντας για την ενεργειακή συνεργασία της χώρας με την Κύπρο και το Ισραήλ, δεν αναφέρθηκε στον EastMed. Επιπλέον, οι ΗΠΑ απέσυραν τη στήριξή τους στο έργο το 2022, ενώ η Τουρκία έχει εκφράσει τις έντονες αντιδράσεις της.
Τα πράγματα έκανε ακόμα πιο σύνθετα ο διευθύνων σύμβουλος του ιταλικού ενεργειακού κολοσσού Eni, Κλαούντιο Ντεσκάλτσι ο οποίος τον Μάιος του 2023 δήλωσε πως ο Eastmed-Poseidon απαιτεί πρώτα απ’ όλα «μια συμφωνία με την Τουρκία», η οποία αυτή τη στιγμή αποκλείεται από το έργο.
Μπορεί πράγματι η κυβέρνηση να κατάφερε να διατηρήσει ισχυρούς δεσμούς με τις χώρες που εμπλέκονταν στο έργο Κύπρος-Ισραήλ, αλλά δεδομένου ότι η κυβέρνηση μίλησε για υλοποίηση του έργου, δέκα χρόνια μετά την απόφαση για την δημιουργία του, η δέσμευση θεωρείται ακυρωμένη.
