Αμέσως μετά τις εκλογές του 2019, τον Αύγουστο, η υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Φωτεινή Αραμπατζή δήλωσε ενώπιον εκπροσώπων της Πανελλήνιας Ένωσης Κτηνοτρόφων (ΠΕΚ) και της Ομοσπονδίας Κτηνοτροφικών Συλλόγων Θεσσαλίας ότι είναι προτεραιότητα της κυβέρνησης επιτάχυνση των διαδικασιών ώστε, εντός των δύο αναγκαίων βοσκητικών περιόδων, να έχουν ολοκληρωθεί τα σχέδια βόσκησης.
Αυτή άλλωστε ήταν και βασική προγραμματική δέσμευση για το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.
Γιατί είναι σημαντικά τα σχέδια βόσκησης
H εκπόνηση των σχεδίων βόσκησης είναι εξαιρετικά σημαντική για την κτηνοτροφία. Δίνουν τη δυνατότητα στις αρχές και τους κτηνοτρόφους να γνωρίζουν ποιοι είναι οι βοσκότοποι και ποια είναι η βοσκοϊκανότητα τους, ώστε να προγραμματίσουν την εκτακτική και σταυλισμένη κτηνοτροφία. Επίσης, συμβάλει στην έκδοση έκδοσης αντίστοιχης κυβερνητικής υπουργικής απόφασης που διασφαλίζει την παρακολούθηση της εφαρμογής αυτών των διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης. Επίσης είναι σημαντικά για την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) διότι οι ενισχύσεις που λαμβάνουν οι παραγωγοί συνδέονται άμεσα με την κατανομή των βοσκοτόπων. Όπως, αναφέρεται, χαρακτηριστικά στον -εξειδικευμένο στα αγροτικά- ιστότοπο Agronews, «η νέα ΚΑΠ χωρίς διαχειριστικά σχέδια βόσκησης είναι σαν να κοπανάς σε τοίχο». Για να πληρωθεί έξτρα πριμ ένας κτηνοτρόφος που του έχει κατανεµηθεί βοσκότοπος χιλιόμετρα µακριά από την εκμετάλλευσή του µε την τεχνική λύση, θα πρέπει να ενημερωθεί από τις αρμόδιες αρχές πως θα ασκήσει περιβαλλοντικά ορθή πρακτική.
Ποιος αναλαμβάνει να εκπονήσει τα σχέδια βόσκησης
Ενώ παλαιότερα, οι βοσκήσιμες γαίες ανήκαν στην αρμοδιότητα των Δήμων, με τον νόμο (4351 ΦΕΚ Α 164/4.12.2015), ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης αναθέτει την εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης στις Περιφέρειες της χώρας -που αναλαμβάνουν και τη δαπάνη- με προγραμματική σύμβαση η οποία συνάπτεται με την οικεία περιφέρεια. Τα σχέδια αυτά εγκρίνονται με απόφαση του συντονιστή της οικείας αποκεντρωμένης διοίκησης μετά από γνώμη της αρμόδιας δασικής αρχής και της αρμόδιας Διεύθυνσης της περιφέρειας.
Η σύνταξη των διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης, η οποία προβλεπόταν αρχικά να ολοκληρωθεί το 2015, είχε πάρει συνεχείς παρατάσεις με καταληκτική ημερομηνία την 31 Δεκεμβρίου 2019. Ωστόσο, δεν ολοκληρώθηκε ενώ ο νόμος του 2015 επέτρεπε παρατάσεις στην ολοκλήρωση των σχεδίων. Οι εκάστοτε ηγεσίες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης καθυστέρησαν τις σχετικές υπουργικές αποφάσεις.
Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα της Πανελλήνιας Ένωσης Κτηνοτρόφων Νίκο Παλάσκα «όλα τα προβλήματα από το 2009 τα δημιούργησαν οι μη επιλέξιμες και οι επιλέξιμες εκτάσεις βόσκησης. Μάλιστα προκειμένου να μην χαθούν οι ενισχύσεις προχωρήσαμε σε τεχνική λύση, με αποτέλεσμα άλλοι να δικαιώνονται άλλοι να χάνουν».
Όπως αναφέρουν εμπειρογνώμονες που γνωρίζουν τη διαδικασία, «για να ολοκληρωθεί η οριστική σύνταξη των σχεδίων θα χρειαστούν δύο χρόνια περίπου, καθώς υπάρχει μεγάλος όγκος πληροφοριών που πρέπει να αξιοποιηθεί». Εάν μάλιστα υπάρξουν και ενστάσεις επί της διαδικασίας, τότε η διαδικασία θα καθυστερήσει περαιτέρω. Σημειώνεται πως, σύμφωνα με ειδικούς του κλάδου που συμμετείχαν σε συζήτηση του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής, η καθυστέρηση στα διαχειριστικά σχέδια βόσκησης, «μάλλον οφείλεται σε πελατειακές σχέσεις και όχι σε επιστημονικές αιτιάσεις ή στο θεσμικό πλαίσιο. Η άρνηση των Δήμων να τα εκπονήσουν, παρά τη χρηματοδότηση από το Υπουργείο, πιθανόν υποκρύπτει υπόγειες συναλλαγές και προσπάθεια τσιμεντοποίησης όσης γης έχει ακόμα μείνει, ίσως και χρηματισμό».
Υφυπουργός Κεδίκογλου: «Πρέπει να τρέξουμε»
Σύμφωνα με την προγραμματική ατζέντα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, τα Διαχειριστικά Σχέδια Βόσκησης με τις Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις και τις τοπικές αρχές έπρεπε να υπογραφούν το πρώτο τρίμηνο του 2020. Ωστόσο, η πρώτη προγραμματική σύμβαση της κυβέρνησης ήρθε με την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας στις 30 Δεκεμβρίου 2020 και έκτοτε ακολούθησαν οι υπόλοιπες συμβάσεις τους πρώτους μήνες του 2021.
Η καθυστέρηση, σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Μάκη Βορίδη έγκειται στο γεγονός ότι έπρεπε να αντιμετωπιστούν «σειρά πολύπλοκων τεχνικών ζητημάτων που υπάρχουν για την εφαρμογή αυτού του μέτρου». Όμως σύμφωνα με τον ίδιο, το υπουργείο είχε δώσει απόλυτη προτεραιότητα και «δεν θέλω να καθυστερήσει άλλο γιατί ούτως ή άλλως από την στιγμή που θα το υπογράψουμε, έχει σημαντικό χρόνο εφαρμογής. Δηλαδή αυτό θα μας πάρει τουλάχιστον 1,5 με 2 χρόνια για να το έχουμε από την στιγμή που θα το υπογράψουμε».
Τον Μάρτιο του 2022, το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας είχε επισημάνει την αναγκαιότητα άμεσης ολοκλήρωσης των διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης. Τότε, ο υφυπουργός Σίμος Κεδίκογλου σε τηλε-διάσκεψη που είχε με τους Αντιπεριφερειάρχες υπεύθυνους Αγροτικής Παραγωγής, παραδέχτηκε σχετικά με τα σχέδια πως «εχουμε χάσει χρόνια, δεν έχουμε χρόνο. Πρέπει να τρέξουμε».
Τότε, τονίστηκε ότι η προθεσμία που προβλέπει το άρθρο 5 του Ν. 4351/2015 τροποποιήθηκε και εγκρίθηκε νέα παράταση για την ολοκλήρωση του έργου, μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2023.
Στην επόμενη διακυβέρνηση της ΝΔ, τον Απρίλιο του 2024, ο αρμόδιος υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Λευτέρης Αυγενάκης, προειδοποίησε τους περιφερειάρχες πως η ενεργοποίηση των Διαχειριστικών Σχεδίων Βόσκησης έως το τέλος του 2024 ήταν ο μόνος τρόπος για να αποφευχθούν πρόστιμα σε βάρος της Ελλάδας και να γίνει δίκαιη η κατανομή ενισχύσεων. Το πρόστιμα μάλιστα αυτά έφτασαν τα 450 εκατ. ευρώ. Η διαδικασία εκπόνησης, υποβολής και έγκρισης των διαχειριστικών σχεδίων των βοσκήσιμων γαιών παρατάθηκε μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου, δηλαδή, 6,5 χρόνια μετά την υπόσχεση.
Συνεπώς, η ολοκλήρωση των διαχειριστικών σχεδίων δεν πραγματοποιήθηκε εντός της κυβερνητικής θητείας της ΝΔ και έτσι η δέσμευση δεν είναι υλοποιημένη.
updated 1/6/2025: Το Σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ
Όπως αναφέρεται παραπάνω τα σχέδια βόσκησης και η κατανομή των βοσκοτόπων συνδέονται άμεσα με τις ενισχύσεις των αγροτών. Δεδομένης της επικαιρότητας επανερχόμαστε για να καταγράψουμε μία σημαντική εξέλιξη που προκύπτει το 2025 με το σκάνδαλο των παράνομων επιδοτήσεων του ΟΠΕΚΕΠΕ (του Ελληνικού Οργανισμού πληρωμών των κοινοτικών ενισχύσεων που εποπτεύεται από τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων) που οδηγεί στην ουσία στην κατάρρευση του φορέα.
Στα τέλη του Μαΐου, ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Χρήστος Κέλλας ανακοινώνει τη μεταφορά του οργανισμού στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) που θα γίνει τμηματικά και θα ολοκληρωθεί το 2026 και δηλώνει «Τα προβλήματα στον ΟΠΕΚΕΠΕ ξεκίνησαν από το 2015, επί ΣΥΡΙΖΑ, με την εφαρμογή της «τεχνικής λύσης», όπου σε περιοχές, κυρίως νησιωτικές, αλλά και στην υπόλοιπη χώρα δόθηκε η δυνατότητα να κατανέμουν βοσκοτόπους μακριά από την περιοχή που ήταν τα ζώα. Το 2017 το μέτρο αυτό επεκτάθηκε επί ΣΥΡΙΖΑ και δόθηκε η δυνατότητα να παίρνουν επιδοτήσεις αυτοί που είχαν βοσκότοπους ακόμη κι αν δεν είχαν ζώα. Αυτό καταργήθηκε από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας», επισήμανε ο κ. Κέλλας.
«Ο ΟΠΕΚΕΠΕ για πολλά χρόνια», αναφέρει το σχετικό υπουργείο, «δεν έχει δικό του πληροφοριακό σύστημα και δεν έχουν ολοκληρωθεί τα διαχειριστικά σχέδια βόσκησης, οι λεγόμενοι βοσκοτοπικοί χάρτες, γιατί οι Περιφέρειες επί τρία χρόνια δεν ολοκλήρωσαν το έργο. Με νομοθετική ρύθμιση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστα Τσιάρα, τον Δεκέμβριο του 2024 επανήλθε το ζήτημα στην δικαιοδοσία του Υπουργείου και όπως είπε η Κοινωνία της Πληροφορίας ολοκληρώνει τα τεύχη δημοπράτησης. Υπολογίζουμε ότι το έργο θα ολοκληρωθεί σε 18 μήνες. Στόχος της κυβέρνησης είναι οι κατανομές και οι επιδοτήσεις να γίνονται δίκαια, με διαφάνεια και να ολοκληρώνονται έγκαιρα οι πληρωμές. Για το λόγο αυτό αποφασίστηκε ο ΟΠΕΚΕΠΕ να ενσωματωθεί στην ΑΑΔΕ».
Όπως είπε ο Υφυπουργός, «η ενσωμάτωση στην ΑΑΔΕ θα γίνει σταδιακά σύμφωνα με τις απαιτούμενες νομοθετικές ρυθμίσεις που θα κατατεθούν στη Βουλή εντός Ιουλίου. Η πλήρης ενσωμάτωση του Οργανισμού θα ολοκληρωθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2026.»
