Η καλλιέργεια των ήπιων δεξιοτήτων αποτέλεσε δέσμευση της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη την περίοδο διακυβέρνησης 2019-2023. Στο πλαίσιο των προγραμματικών δηλώσεων στη Βουλή στις 19 Ιουλίου 2019 η Υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Σοφία Ζαχαράκη, δήλωσε πως η κυβέρνηση δίνει έμφαση στις ήπιες και τις ψηφιακές δεξιότητες και αξιοποιεί πλήρως την ψηφιακή τεχνολογία για τη βελτίωση της σχολικής καθημερινότητας.
Ως ήπιες δεξιότητες/ soft skills νοούνται τα προσωπικά και τα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου. Δηλαδή τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που επιτρέπουν την αποτελεσματική επικοινωνία και τη δυνατότητα συνεργασίας.
- Κοινωνικές δεξιότητες, δηλαδή οι ικανότητες της αλληλεπίδρασης, του σεβασμού, της ανταλλαγής απόψεων και της κοινής συμμετοχής σε ένα project
- Διαχείριση χρόνου, δηλαδή οι αρετές της οργάνωσης του διαθέσιμου χρόνου, του ορισμού προτεραιοτήτων και της τήρησης χρονοδιαγραμμάτων.
- Αντιμετώπιση κρίσης και επίλυση προβλημάτων, δηλαδή η δυνατότητα αναγνώρισης ανεπιθύμητων καταστάσεων, η δημιουργική σκέψη και η εφαρμογή λύσεων
- Κριτική ικανότητα, δηλαδή η ανάλυση πληροφοριών, η «ανάγνωση» καταστάσεων, η εις άτοπον επαγωγή και η χρήση κοινής λογικής
- Αυτοεπίγνωση, δηλαδή η βαθιά γνώση και αντίληψη των πραγματικών ορίων και δυνατοτήτων και η εργασία προς τη βελτίωση των αδυναμιών
(Πηγή: Learn Inn Ε.Κ.Π.Α. (2024). «Ήπιες δεξιότητες (soft skills) Τι είναι & γιατί σας είναι απαραίτητες!», 16 Ιανουαρίου. )
Πιλοτική εφαρμογή το 2020
Το 2020 το υπουργείο Παιδείας εντάσσει «Τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων», όπως τα ονομάζει, πιλοτικά στο υποχρεωτικό, εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων. Τα εργαστήρια διδάσκουν στους μαθητές δεξιότητες ζωής, ήπιες δεξιότητες και δεξιότητες ψηφιακού γραμματισμού (δεξιότητες του 21ου αιώνα). Σε μία περίοδο που λόγω και της πανδημίας προχωρά σε μεγάλο βαθμό ο ψηφιακός μετασχηματισμός στην εκπαίδευση, το πρόγραμμα αυτό έρχεται να εντάξει στα μαθήματα που κάνουν τα παιδιά θεματικές ενότητες όπως ο εθελοντισμός, η κλιματική αλλαγή κ.α.
Στόχος του υπουργείου μέσα από τα εργαστήρια δεξιοτήτων ήταν να αξιοποιηθούν καινοτόμες μέθοδοι διδασκαλίας σε όλους τους τύπους Νηπιαγωγείων, Δημοτικών και Γυμνασίων της χώρας και παράλληλα μέσα από τη συστηματικότερη καλλιέργεια των δεξιοτήτων – να ενισχυθεί η βιωματική και ανακαλυπτική μάθηση, αλλά και να επιμορφωθούν οι εκπαιδευτικοί σε μεθοδολογίες εργαστηριακής προσέγγισης της διδασκαλίας.
Βράβευση από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Εκπαίδευση
Το 2021 τα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» του υπουργείου παιδείας υλοποιούνται ήδη σε 218 σχολεία μέσω του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής . Το επόμενο έτος στο υποχρεωτικό ωρολόγιο πρόγραμμα Νηπιαγωγείων, Δημοτικών και Γυμνασίων όλης της χώρας εισάγονται στα σχολεία θεματικές όπως η ρομποτική, η επιχειρηματικότητα, η σεξουαλική αγωγή, η προστασία του περιβάλλοντος, η οδική ασφάλεια. Η καινοτόμος αυτή δράση βραβεύτηκε στο πλαίσιο του διαγωνισμού του Δικτύου GENE για το έτος 2020-2021 με το Βραβείο Εκπαίδευσης για την Ιδιότητα του Παγκόσμιου Πολίτη όσον αφορά στην Ποιότητα και τις Καλές Πρακτικές στην Ευρώπη. Το βραβείο συνοδεύτηκε από χρηματικό έπαθλο των 10.000 ευρώ και δόθηκε στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής για την υλοποίηση της δράσης. Το πρωτοπόρο πρόγραμμα των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων επίσης δημοσιεύτηκε στη συλλογική έκδοση του Δικτύου με καλές πρακτικές για την Ποιότητα στην Παγκόσμια Εκπαίδευση (GENE Award 2021 Compendium of Quality in Global Education).
Οι θεματικές ενότητες των εργαστηρίων
- Ζω καλύτερα Ευ Ζην: ΥΓΕΙΑ: Διατροφή- Αυτομέριμνα, Οδική Ασφάλεια, Ψυχική και Συναισθηματική Υγεία – Πρόληψη, Γνωρίζω το σώμα μου – Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση
- Φροντίζω το περιβάλλον: Οικολογία – Παγκόσμια και τοπική Φυσική κληρονομιά, Κλιματική αλλαγή – Φυσικές Καταστροφές, Πολιτική προστασία, Παγκόσμια και τοπική Πολιτιστική κληρονομιά
- Ενδιαφέρομαι και ενεργώ – Κοινωνική Συναίσθηση και ευθύνη: Ανθρώπινα δικαιώματα, Εθελοντισμός διαμεσολάβηση, Συμπερίληψη: Αλληλοσεβασμός, διαφορετικότητα
- Δημιουργώ και καινοτομώ – Δημιουργική σκέψη και Πρωτοβουλία: STEM/ Εκπαιδευτική Ρομποτική, Επιχειρηματικότητα- Αγωγή Σταδιοδρομίας- Γνωριμία με επαγγέλματα
Οι δεξιότητες που καλλιεργούνται μέσα από τα εργαστήρια είναι τα εξής:
Δεξιότητες του 21ου αιώνα:
- Δεξιότητες μάθησης 21ου αιώνα (4cs) (Κριτική σκέψη, Επικοινωνία, Συνεργασία, Δημιουργικότητα)
- Ψηφιακή μάθηση 21ου αιώνα (4cs σε ψηφιακό περιβάλλον) (Ψηφιακή επικοινωνία, Ψηφιακή συνεργασία, Ψηφιακή δημιουργικότητα, Ψηφιακή κριτική σκέψη, Συνδυαστικές δεξιότητες ψηφιακής τεχνολογίας, επικοινωνίας και συνεργασίας)
- Παραγωγική μάθηση μέσω των τεχνών και της δημιουργικότητας
Δεξιότητες Ζωής:
- Δεξιότητες της κοινωνικής ζωής (Αυτομέριμνα, Κοινωνικές δεξιότητες, Ενσυναίσθηση και ευαισθησία, Πολιτειότητα, Προσαρμοστικότητα, Ανθεκτικότητα, Υπευθυνότητα)
- Δεξιότητες της ψηφιακής ιθαγένειας (Ευχέρεια στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, Ψηφιακή πολιτειότητα, Ασφαλής πλοήγηση στο διαδίκτυο, Προστασία από εξαρτητικές συμπεριφορές στις τεχνολογίες, ανθεκτικότητα)
- Δεξιότητες διαμεσολάβησης και κοινωνικής ενσυναίσθησης (Ενσυναίσθηση και ευαισθησία, Διαμεσολάβηση, Επίλυση συγκρούσεων, Πολιτειότητα)
- Δεξιότητες επιχειρηματικότητας (entrepreneurship) (Πρωτοβουλία, Οργανωτική ικανότητα, Προγραμματισμός, Παραγωγικότητα, Αποτελεσματικότητα)
Δεξιότητες της τεχνολογίας, της μηχανικής και της επιστήμης:
- Δεξιότητες της τεχνολογίας (Δεξιότητες δημιουργίας και διαμοιρασμού ψηφιακών δημιουργημάτων, Δεξιότητες ανάλυσης και παραγωγής περιεχομένου σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, Δεξιότητες διεπιστημονικής και διαθεματικής χρήσης των νέων τεχνολογιών)
- Δεξιότητες διαχείρισης των Μέσων (media) (Πληροφορικός γραμματισμός, Ψηφιακός γραμματισμός, Τεχνολογικός γραμματισμός, Γραμματισμός στα μέσα, Ασφάλεια στο διαδίκτυο)
- Ρομποτική (Δεξιότητες μοντελισμού και προσομοίωσης, Επιστημονική / υπολογιστική σκέψη)
Δεξιότητες του νου
- Στρατηγική Σκέψη (Οργανωσιακή σκέψη, Μελέτη περιπτώσεων και Επίλυση προβλημάτων)
- Πλάγια σκέψη (Δημιουργική, παραγωγική, ολιστική σκέψη), Κατασκευές, παιχνίδια, εφαρμογές)
- Ρουτίνες σκέψεις και αναστοχασμός
- Κατασκευές, παιχνίδια, εφαρμογές
- Δεξιότητες υπολογιστικής σκέψης (Επιστημονική/ υπολογιστική σκέψη διαμεσολάβηση)
Τι δείχνει έρευνα του 2023 σε δασκάλους και καθηγητές
Σε έρευνα της IPSOS που διενεργήθηκε σε λειτουργούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθιας εκπαίδευσης σε 11 Ευρωπαϊκές χώρες και πιο συγκεκριμένα σε Αλβανία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Τουρκία, οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί (75%) αναφέρουν ότι έχουν προχωρημένο επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων.
Σε σχέση με τις ήπιες δεξιότητες, οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί θεωρούν τα σχολεία καλά προετοιμασμένα για να προωθήσουν εκείνες της υπευθυνότητας και της επικοινωνίας. Αντίθετα, διαπιστώνουν ελλείμματα στην προώθηση της αυτοργανωμένης μάθησης και του ψηφιακού εγγραμματισμού. Στα δύο αυτά θέματα, οι Έλληνες εκπαιδευτικοί βαθμολογούν τα σχολεία τους χειρότερα από τους συναδέλφους τους στην Ευρώπη, με την κατάσταση να είναι κάπως καλύτερη στα λύκεια, σύμφωνα με τους ίδιους τους καθηγητές.
Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί θεωρούν τα σχολεία υπεύθυνα για την προετοιμασία των νέων για τις τεχνολογικές απαιτήσεις ενός ψηφιακού μέλλοντος. Επιπλέον, δηλώνουν ότι τόσο οι οικογένειες όσο και τα σχολεία έχουν την ευθύνη για την ανάπτυξη των συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών ώστε να προσαρμοστούν στο αύριο της τεχνολογίας, διαφοροποιούμενοι από τους ξένους συναδέλφους ως προς τον ρόλο του σχολείου στη μετάβαση αυτή.
Με βάση όλα τα παραπάνω, παρά το κενό που εντοπίζεται από την έρευνα στην εφαρμογή, η εν λόγω δέσμευση θεωρείται υλοποιημένη, καθώς αφορούσε το ότι θα δοθεί έμφαση στην καλλιέργεια ήπιων δεξιοτήτων και τις ψηφιακές τεχνολογίες, 2021GEAwardPublication.
